Tariximizi Unutmayaq

31 mart 2011-ci il tarixdə Şirvan İcma Məlumat mərkəzində  Tarimizi unutmayaq mövzusuna həsr olunmuş meydan tədbiri  keçirilmişdir.  Tədbirdə Şirvan şəhərində fəaliyyət göstərən məktəblərdən müəllimlər, jurnalistlər, mədəniyyət işçiləri, tələbələr , kitabxanaçılar olmaqla 42 nəfər  iştirak edirdilər. Odur ki, bu meydan tədbiri Mərkəzi Kitabxananın ox zalında keçirildi.

Meydanı  giriş sözü ilə açan Mərkəzi kitabxananın direktoru İltifat Nəbiyev qeyd etdi ki, Ötən əsrdə dörd dəfə 1905-1906, 1918-1920, 1948-1953 və 1988-1989-cu illərdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqrımı və deportasiya siyasətibu gün özünü Dağlıq Qarabağla bağlı məlum hadisələrdə büruzə verir, həm də onu göstərir ki, ermənilərin xalqımıza olan tarixi münasibəti dəyişməyib.

Azad Azərbaycan qəzetinin müxbiri  Qaçay Həsənov isə dedi ki, Ermənilər təkcə bu gün ermənistan adlanan ərazi deyil, Bakı quberniyasının Bakı, Şamaxı, Quba şəhərlərində, Göycay qəzasında, Qarabağda, Zəngəzurda, Naxçıvanda da vaxtaşırı, xalqımıza qarşı qırğınlar, talanlar, yanğınlar, terror və digər zorakılıq aktları həyata keçirmişlər. Erməni faşistləri bu ərazilərdə 10 minlərlə dinc azərbaycanlı əhalini-qadını, uşağı, qocanı yalnız milli mənsubiyyətlərinə görə vəhşicəsinə qətlə yetirmiş, yaşayış yerlərini , talan edərək yandırıb viran qoymuş, xalqımızın milli mədəniyyət abidələrini, məsçidləri dağıtmış və yandırmışlar.

21 saylı orta məktəbin tarix müəllimi Salam Məmmədov  isə soyqırım haqda məlumat verərək qeyd etdi ki, XX əsrin birinci yarısında Zaqfqaziyada baş vermiş 2 qırğın zamanı (1905-1907, 1918-1920illər) 2 milyona yaxın azərbaycanlı ermənilər tərfindən qətlə yetirilmiş, öz ev-eşiyindən zorla qovulmuşdur.

 Şirvan Dövlət İqtisadiyyat və Humanitar kollecin tələbələri isə öz fikirlərində bildirdilər ki , Ən ağrılısı odur ki, 1918-ci ilin martında baş vermiş azrbaycanlıların soyqrımı məsələsini hələ də dünyanın diqqət mərkəzinə gətirə bilməmişik. Biz xalqımıza qarşı törədilən soyqrımı  , tarixini və şəhidləri unutmamalı, başımıza gətirilənləri dünya ictimayyətinə çatdırmalıyıq. Çatdırmalıyıq ona görə ki, qoy bütün dünya üzdəniraq qonşularımızın , azğın ermənilərin kim olduğunu bilsinlər.

Yazı olimpiadası

29 mart 2011-ci il tarixində Şirvan şəhərində Sülh korpusu könüllülərinin təşkilatçılığı ilə Ingilis dili bacarıqlarını təcrübədən keçirən və yaradıcı insanlar üçün Writing Olimpics oyunları keçirilmişdir. Sülh Korpusu könüllüləri tərəfindən təşkil olunan bu olimpiya oyununda Şirvan məktəblərindən 22 şagird iştirak etmişdir.

Qeyd etmək lazımdır ki, ingilis dilində yazılan bu olimpiadada keçən il , 3000-dən çox tələbələr iştirak etdi. Bu il isə 11 ölkədən tələbələr iştirak edir.

Tələbələr eyni mövzulara cavab olaraq inşalar yazır və qaliblər hakimlər kollegiyası tərəfindən seçilir.

Verilən mövzuda İngilis dilində inşanı yazmaq tələbələrə bir saat vaxt verilir. Bu yarışlar üç səviyyədə aparılır. İlk olaraq 3 teri tutanlar regional olaraq, sonra isə ölkə miqyasında seçilib hədiyyələrlə və ya sertifikatlarla təltif olunacaqlar. Bu müsabiqələrdə 6-cı sinifdən 11-ci sinifədək və universitet və ya kollec tələbələri, əlavə olaraq , professionallar kateqoriyası  tələbələr deyil, ancaq rəqabət aparmaq istəyən adamlar üçün mümkündür.

Irqi ayri-seçkilik ugrunda Beynəlxalq mübarizə günü

18 mart 2011-ci il tarixdə Şirvan İcma Məlumat Mərkəzində İrqi Ayrı-seşkiliyin Ləğv Edilməsi uğrunda Mübarizə günü münasibəti ilə məlumatlandırıcı tədbir keçirilmişdir. Tədbirdə 15 nəfər olmaqla əsasən gənclər iştirak edirdi.

Tədbiri  giriş sözü ilə açan mərkəzin fəal istifadəçisi Mehdiyeva Lalə qeyd etdi ki, Etnik hökmranlıq nəticəsində irqi ayrı-seçkilik ( diskriminasiya) əhalinin müəyyən qrupunun hüquq və azadlıqlarının məhdudlaşdırılmasına  və ya onlardan məhrum edilməsinə gətirib çıxarır. Gündəlik həyatda bu , həmin qrupun restoranlara , çimərliklərə, kinoteatrlara və ya şəhərinbəzi rayonlarına getməyinə qadağa qoyulmasında , istehsal sahəsində bəzi peçələrlə məşğuliiyətin məhdudlaşdırılmasında ,  hamı kimi təhsil almaq, uğurlu karyera yaratmaq imkanının olmamasında, psixioloji planda lağ-lağı ləqəblərdə, “geridə qalmış” xalqlar haqqındakı lətifələrdə və s.özünü göstərir.

          Diskriminasiyanın bir forması da aparteiddir.. Apartied yerli əhalinin bir-biri ilə əlaqəni kəsmək məqsədi ilə onların müstəmləkəçilər tərəfindən insan həyatı üçün yararsız yerlərə köçürülməsidir.  Bu cür sistem uzun müddət ABŞ-da hundulara arşı , Cənubi Afrika Respublikasında ( CAR) isə zəncilərə qarşı hökm sürmüşdür.

          Bu siyasətin əsasında rasizm  ( rasa irq  deməkdir)-insan irqlərinin qeyri-bərabərliyi şəraitinə əsaslanan ideologiya və siyasət durur. Rasistlər (irqçilər) iddia edirlər ki, “tam dəyərli” və “natamam dəyərli” irqlər vardır. Onlar bununla öz ölkələri daxilində irqi diskriminasiyaya və başqa ölkələrlə münasibətdə işğalçı müstəmləkə siyasətinə haqq qazandırmağa çalışırlar.

          Diskriminasiyanın insanlığa sığmayan forması – hər hansı millətin  və ya etnik qrupun nümayəndələrinin yarasız , dəyırsiz və ya düşmən kimi elan olunaraq məhv edilməsidir ki, bu da soyqırım (genosid) və holokost adlanır. XX əsr milli zəmində ehtirasların coçması və bunun nəticəsində baş verən faciəvi hadisələrlə doludur.Nasist almanıyası insanların bir qrupunun başqaları üzərində hakimiyyətə malik olması  və xüsusi ali irqin –bütün dünyanı idarə etməli olan ayrıca seçilmiş millətin mövcudluğu haqqında nasist ideya ilə silahlanaraq dünyaya ən dəhşətli soyqırım nümunəsi göstərmişdir. Bu ideyanın həyata keçirilməsi ona gətirib çıxarmışdır ki, faşistlər yəhudiləri, qaraçıları tamamilə məhv etməyə (holokost), digər xalqları ( məsələn , slavyanları) “əsil arilərə”  tabe etməyə cəhd göstərmişlər.

Tədbir iştirakçısı  Əhədova Fidan isə dedi ki, XXəsr tarixində Azərbaycan xalqına qarşı ən dəhşətli soyqırımları ermənilər törətmişlər. Terrorçu erməni təşkilatı olan “Daşnaksütyün” partiyasının rəhbərliyi ilə 1905,1907,1918-1920,1937-1940, 1948-1953 və nəhayət, 1988-1994-cü illərdə erməni vəhçiləri azərbaycanlılara qarşı  misilsiz soyqırımlar törətmişlər. Məhz onların bu qanlı etnik təmizləmə siyasətinin nəticəsidir ki, indi Ermənistan adladırılan, əslində Azərbaycanın qərb torpaqları olan ərazilərdə bir nəfər də olsun azərbaycanlı qalmamışdır.

Bəs BMT-ni iqri ayrı-seçkiliyin ( diskriminasiyanın ) ləğv edilməsi uğrunda Beynəlxalq  mübarizə Günü təsis etməyə vadar edən nə olmuşdur?  Cənubi Afrika Respublikasının hakim dairələri tərəfindən  Afrikanın yerli əhalisi  və Hindistandan köçürülmüçlərə qarşı dözülməz irqi diskriminasiya siyasəti bəşəriyyəti narahat etmişdi. 1960-cı il oktyabrın 26-da Cnubi Afrikanın  Şarpevil şəhərində polis aparteid rejiminin afrikalı əhalinin məcburi  pasportlaşdırılması haqqında qanuna qarşı  dinc etiraz nümayişinə divan tutmuşdu. Nəticədə 69 nəfər  öldürülmüşdü.

1966-cı il oktyabrın 26-da BMT Baş Məclisinin  XXI sessiyası İrqi Diskriminasiyanın Ləğvi uğrunda  Beynəlxalq Mübarizə Gününün təsis edilməsi haqqında qərar qəbul etdi. BMT-nin Baş Məclisi bununla beynəlxalq ictimayyəti irqi ayrı-seçkiliyin  bütün formalarının  ləğvi uğrunda səyləri birləşdirməyə şaöırdı. 1979-cu ildə Baş Məclis rasizmə və irqi diskriminasiyaya qarşı mübarizə onilliyi elan etdi. Baş Məclis bütün dövlətlərə müraciət edərək hər il martın 21-dən başlayaraq rasizmə və diskriminasiyaya qarşı mübarizə aparan xalqlarla həmrəylik həftəsi keçirməyə çağırdı. İndi Cənubi Afrika Respublikasında  21 Mart İnsan Hüquqları günü kimi qeyd olunur.

Intellektual oyun

16 mart 2011-ci il tarixdə  Şirvan  şəhər Təhsil şöbəsinin 10 saylı tam orta məktəbində  Şirvan şəhər Gənclər və İdman İdarəsinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Müstəqilliyinin 20 illiyinə həsr olunmuş intellektual oyun keçirilmişdir.

Tədbirdə  Şirvan şəhərində fəaliyyət göstərən 20 idarə və müəsisədən hər komandada 5 iştirakçı olmaqla iştirakçılar intellektual oyunda yaraşırdılar.

Beynəlxalq Novruz günü

17 Mart 2011-ci il tarixdə Mərkəzi Kitabxanada Beynəlxalq Novruz gününə həsr olunmuş tədbir keçirilmişdir. Tədbirdə 43 nəfər olmaqla əsasən mədəniyyət işçiləri, kitabxanaçılar,  Şirvan şəhər Xalq Teatrının aktyorları , məktəblilər iştirak edirdi.

Beynəlxalq Novruz günü haqqında məlumat verən Mərkəzi kitabxananın direktoru İşnəbiyev qeyd etdi ki, Beynəlxalq Novruz günü –mədəniyyətlərarası dialoq  və qarşılıqlı anlaşmanı həvəsləndirməyə istiqamətləndirilən bayram  BMT-nin Baş Assambleyası 23 fevral 2010-cu ildə21 Mart tarixini Beynəlxalq Novruz Günü elan edib. Beynəlxalq Novruz Günü münasibətilə hazırlanan qətnamənin  preambula hissəsində  bildirilir ki, “yeni gün” mənası verən , martın 21-də gecə və gündüzün bərabərləşdiyi  gün qeyd olunan Novruz , btütün dünyada 300 milyon nəfərdən artıq adam tərəfindən yeni ilin başlanğıcı kimi qəbul olunur.

Bu Bayram artıq 3000 ildir ki, Balkanlarda , Qara dəniz hövzəsi regionlarında , Qafqazda Mərkəzi Asiya, yaxın Şərq  və digər regioalarda qeyd olunur.

Azərbaycan xalqının tarixin qədim qatlarında yaratdığı, dilimiz,zəngin folklorumuzu, özündə yaşadan Novruz bayramı azərbaycançılıq ideyasını  , xalqımızın milli mənəvi irsini  özündə təcəssüm etdirir. Novruz yeni günün ,yeni arzuların , milli ruh və duyğuların bayramıdır.  Novruz bayramı-şərşənbə günü , dünyanın qeyri maddi irsi kimi  YUNESKO-nun siyahısına daxil edilib. 

Novruz günlərində , çərşənbələrdə tonqalın üstündən tullanmaq adətimiz var. Sanki, sən bununla bütün ağırlığını-ugurlugunu , əziyyətlərini köhnə ildə,eyni zamanda , pis xasiyyətlərini , mənfi tərəflərini orada qoyub , yeni ilə, yeni  günə gedirsən. Novruz ənənələrinə görə , bayram günü küsülülər barışır , hətta qan intiqamı da yaddan çıxararlar. Bu dəyərlər geniş mənada təkcə cəmiyyət daxilində deyil, eyni zamanda ölkələr arasında anlaşmanı, sülhü təcəssüm etdirir. Bu baxımdan Novruz bayramını , onun milli özəllikləri ilə yanaşı , sülh və barış kimi bəşəri dəyərlərin təcəssümü olaraq dünyaya tanıtmaq, təbliğ etmək çox vacibdir.

Azrbaycan xalqının milli mənəvi irsinin təcəssümü olan Novruz bayramının dövlət səviyyəsində qeyd edilməsi, onun dünya azərbaycanlıları arasında daha geniş yayılmasına da zəmin yaradır. Soydaşlarımız yaşadıqları ölkələrdə Novruz təntənələrini keşirməklə bu bayramın timsalında xalqımızın tarixi dəyərlərini, ənənələrini  təbliğ edirlər. Bu isə nəticə etibarı ilə Azərbaycanın təbliği  deməkdir.

Tədbirdə qadınlar arasında şəkərbura bəzəmək müsabiqəsi keçirildi.

Məktəblilər arasında tapmaca müsabiqəsi keçirildi.

Novruz adətləri olan yumurta döyüşdürmək, papaq atmaq müsabiqələri keçirildi.

10, 18 və 21 saylı məktəblərin şagirdləri çərşənbələr  haqqında məlumat verdilər.

Tədbirə kosa və keçəl xüsusi rəng qatdı

ŞIRVAN İCMA MƏLUMAT MƏRKƏZİNDƏ MİLLİ TEATR GÜNÜ QEYD EDİLDİ

Tədbirə Şirvan şəhər Xalq teartından aktyor Elşən Hüseynov da dəvət edilmişdi.
Tədbiri giriş sözü ilə İşıq qəzetinin jurnalisti Yaqut Vafiq qızı bu günün yaranma tarixi haqqında məlumat vererək qeyd etdi ki, Azərbaycanda lap qədimlərdən elə xalq mərasimləri, el şənlikləri vardı ki, orada çağdaş teatrın estetik prinsiplərini təcəssüm etdirən oyunlar mövcud idi.
“Sayaçı”, “Yuğlama”, “Yel baba”, “Cütçü şumu”, “Kəvsəc”, “Kosa-kosa”, “Qaravəlli” və bu kimi xalq mərasim və oyunları milli xalq teatrımızın inkişaf mərhələlərini təminatlandırıb. Haqqında söhbət gedən oyunların zəminində xalq dram əsərləri yaranıb. Həmin əsərlərin əsas mövzusu məişətdən götürülüb və xeyrin şərə, haqqın nahaqqa, düzlüyün yalana qələbəsini təcəssüm etdirib.Bütövlükdə “Kilimarası” kimi ümumiləşdirilən xalq oyunlarının çağdaş Kukla teatrının peşəkar səviyyəyə çatmasında böyük əhəmiyyəti olub.
Kilimarasının “Şah Səlim”, “Qaragöz”, “Maral oyunu”, “Kaftarkus”, “Keçəl pəhləvan” kimi məşhur oyunları var. Bunların arasında kölgə-xəyal tamaşaları da göstərilib.
Orta əsrlərdə Azərbaycanda “Şəbih” tamaşaları geniş intişar tapıb. Şəbih oyunları məhərrəm ayında göstərilib və Aşura günü daha təntənəli kütləvi şəkil alıb. Şəbih tamaşaları müsəlmanlığın şiə qolunun təmsilçilərinin yaşadıqları ərazidə daha geniş intişar tapıb. Şəbih tamaşalarında Həzrət Əlinin kiçik oğlu, imam Hüseynin və onun ailəsinin başına gələn faciəli hadisələrdən bəhs edilir. Müxtəlif süjetli pyeslər, əsasən Kərbəla şəhəri yaxınlığındakı tarixi hadisənin başqa-başqa bədii yozumlarından ibarətdir. Azərbaycan milli xalq teatrında müxtəlif maskalardan istifadə edilib. Bunların da arasında ən məşhurları “keçəl”, “kosa” və “keçi” maskalarıdır. Xalq oyunlarını təşkil edib keçirənə baş oyunbaz, şəbihlərin təşkilatçısına, başqa sözlə rejissoruna, şəbihgərdan deyilib. Daha çox komediya, məsxərə, məzhəkə, satira əsasında hazırlanan xalq tamaşaları və faciə janrlı şəbih tamaşaları bütövlükdə meydan teatrı adlanır. Meydan teatrının öz estetikası, öz ifadə vasitələri, öz forma orijinallığı, bütövlükdə bənzərsiz poetika özəllikləri var. Elə poetika göstəriciləri ki, həmin sənət amilləri çağdaş Azərbaycan peşəkar milli teatrının təşəkkülündə, inkişafında və formalaşmasında əsaslı rol oynayıb.
On doqquzuncu əsrin qırxıncı və əllinci illərində Azərbaycanın Şuşa və Şamaxı şəhərlərində teatr binaları tikilib. Həmin binalarda müxtəlif müsamirələr keçirilib. Ancaq təəssüflər olsun ki, bu teatr binalarında göstərilən tamaşalar barədə əldə heç bir tarixi sənəd (məsələn, afişa, elan, tamaşa proqramı və sairə) yoxdur. Məhz buna görə də tarixi fakt - sənədə əsaslanaraq milli peşəkar (professional) teatrımızın təşəkkül tarixini 10 mart 1873-cü ildən götürürük. Qafqazın XIX əsrdə siyasi və mədəniyyət mərkəzlərindən sayılan Tiflisdə yaşayan on minlərlə azərbaycanlıdan biri də Mirzə Fətəli Axundzadə idi. Canişinliyin dəftərxanasında qulluqda olan kapitan Mirzə Fətəli Axundzadə 1850-1852-ci illərdə “Molla İbrahimxəlil kimyagər”, “Lənkəran xanının vəziri”, “Müsyö Jordan və dərviş Məstəlişah”, “Hacı Qara”, “Xırs Quldurbasan”, 1855-ci ildə “Mürafıə vəkilləri” komediyalarını yazıb oxuculara təqdim etmişdi. “Təmsilat” adlanan bu altı əsər qısa müddətdə fars, fransız, rus, alman, gürcü... dillərinə tərcümə edilmişdi. Hətta Tiflisin ev teatrlarında rus dilində göstərilmişdi. Peşəkar dramaturgiyamızın təşəkkülü milli peşəkar teatrın doğuluşundan 23 il əvvəl baş verib.
Bakı realnı məktəbin müəllimi, görkəmli maarifpərvər, Azərbaycanda ilk mətbu orqanı olan “Əkinçi” qəzetinin naşiri (1875) Həsən bəy Zərdabi öz şagirdləri Nəcəf bəy Vəzirovun və Əsgər bəy Adıgözəlov Goraninin rəhbərliyi ilə tamaşa hazırladılar və Novruz bayramında “Nəciblər” klubunda göstərdilər. Tamaşa Mirzə Fətəli Axundzadənin “Lənkəran xanının vəziri” komediyası idi və 10 mart 1873-cü ildə oynanıldı. Ona görə də milli peşəkar teatrımızın tarixi həmin gündən hesablanır.
Bir müddət sonra, aprelin 17-də həmin dəstə dramaturqun “Hacı Qara” komediyasını da oynadı. Bunun ardınca Tiflisdə (1873), Qubada (1875), Şəkidə (1879), Şuşada (1883), Naxçıvanda (1883), İrəvanda (1882) teatr həvəskarları, yəni yerli ziyalılar və məktəb şagirdləri tamaşalar hazırlayıb göstərirdilər. 1880-ci illərin ikinci yarısından Bakıda teatr həyatı bir qədər canlanıb. Tiflisdə Aleksandrinski ali məktəbində təhsil alıb Bakıya göndərilmiş müəllimlərdən Həbib bəy Mahmudbəyov, Sultanməcid Qənizadə və Nəcəfqulu
Vəliyev, Novruz, Orucluq, Qurban bayramlarında tamaşalar hazırlayıb teatrsevərlərə təqdim edirdilər. 10 mart 1873-cü il həm milli peşəkar teatrımızın və eyni zamanda həm də
bugünkü Akademik Milli Dram Teatrının yaranma tarixidir.
Tədbirin sonunda aktyor Elşən Hüseynov şerlər oxudu.

Bədən tərbiyəsi və İdman günü

4 mart 2011-ci il tarixdə Şirvan İcma Məlumat Mərkəzində Azərbaycanda Bədən tərbiyəsi və İdman günü münasibəti ilə İdmançı gənclərlə görüş keçirilmişdir.
Tədbiri giriş sözü ilə açan mərkəz administratoru bu günün qeyd olunması tarixi haqqında məlumat vermişdir Prezident İlham Əliyev 2005-ci il martın 4-də “Bədən tərbiyəsi və idman günü”nün təsis edilməsi haqqında Sərəncam imzalamışdır. 5 mart Azərbaycan idmanı üçün xüsusilə əlamətdar bir gündür. Belə ki, 1995-ci ilin həmin günü ulu öndərimiz Heydər Əliyev dünya və Avropa çempionatlarının qalibləri və mükafatçıları ilə görüşmüş, bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafında yeni strategiyanın təməlini qoyaraq İdman Fondunu təsis etmişdir
Azərbaycanda məşhur idman növləri çoxdur, həmçinin milli güləşmə növləri də var. İdmançıların taekvondo, şahmat, dama, cüdo, armrestlinq, boks, karate, uşu, habelə, milli güləş növlərini birləşdirən zorxana və digər idman növləri üzrə çıxışları təşkil olunmuşdu. İndi ölkəmizdə idmana dəstək böyükdür. Respublikamızın əksər regionlarında olimpiya mərkəzləri var. Düzdür, bizim şəhərdə olimpia mərkəzi hələ ki, tikilib istifadəyə verilməyib. Şəhərimizdə İdman kompleksi və Uşaq , gənclər İdman məktəbi var ki, burada uşaqlar və gənclər idmanla məşğul olurlar.
Sonra idmançı gənclərə söz verildi. Uşaq Gənclər İdman Məktəbinin yetirməsi Əli Əhmədov qeyd etdi ki, o boksla məşğul olur. Respublika səviyyəli bir çox yarışmaların qalibidir.
Sevalə Eyvazova dedi ki, o, qızlar arasında boks üzrə Respublika səviyyəli yarışların qalibidir. Şəhərimizdə idmançı qızlar çoxdur. Onlardan biri də Türkan Kərimovadır. Türkan isə qeyd etdi ki, mən stolüstü tennislə məşğul oluram. Şəhər birinciliyində çıxış etmişəm və qalib gəlmişəm. Amma hələ Respublika səviyyəli yarışlarda iştirak etməmişəm. İnşallah gələcəkdə iştirak edəcəyəm.

Azərbaycanın BMT-yə üzv qəbul edilməsinin ildönümü

2 mart 2011-ci il tarixdə Şirvan İcma Məlumat Mərkəzində Azərbaycanın BMT- yə üzv qəbul edilməsinin ildönümü münasibəti ilə məlumatlandırıcı tədbir keçirilmişdir.

Tədbirdə əsasən gənclər, blogcular, müəllim və kitabxanaçılar olmaqla 14 nəfər  iştirak  edirdi. Tədbiri giriş sözü ilə açan Mərkəzi Kitabxananın baş biblioqrafı Vəzifə Xuduyeva dedi ki,  1992-ci il martın 2-də Azərbaycan keçmiş SSRİ-nin daha yeddi respublikası ilə birlikdə dünyanın ən mötəbər təşkilatının sıralarında yer alıb.

BMT üzvülüyü müstəqil dövlət üçün beynəlxalq aləmdə tanınmağın başlıca şərtdir. Bu gün dünyanın 192 ölkəsi BMT-nin üzvüdür.

Təşkilata üzvlük üçün müraciət edən, lakin buna nail olmayanlar da var. Bu sıraya, ilk növbədə, bizim separatçı kimi tanıdığımız, beynəlxalq hüquqda isə «tanınmamış dövlət»lər kimi təsnifatlandırılan ölkələr, daha dəqiqi, bölgələr aiddir.

Hərçənd ABŞ başda olmaqla dünyanın onlarla ölkəsi ilə münasibət quran Tayvanı (Çinin keçmiş ərazisi), yaxud dünyanın 50-dən çox ölkəsinin rəsmən tanıdığı Kosovonu (Serbiyanın separatçı bölgəsi) «tanınmamış dövlət» olaraq xarakterizə etmək çətindir.

Amma BMT üzvlüyünə yol təşkilatın Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvünün (ABŞ, Rusiya, Fransa, Britaniya, Çin) razılığından keçdiyi üçün yaxın perspektivdə istər Tayvanın, istər Kosovonun, istərsə də bu beşliyin ortaq dəstəyini almamış başqa birisinin quruma üzv olması mümkün görünmür.

Məhz çeşidli münaqişələr səbəbindən bir sıra ölkələrin BMT-yə qəbulu illərlə ləngiyib. Məsələn, Şimali Koreya (KXDR) və Cənubi Koreya (Koreya Respublikası) 1950-ci ildən davam edən münaqişə üzündən yalnız 1991-ci ildə BMT sıralarına qəbul edilib.

Elə ölkələr də var ki, uzun illər BMT üzvlüyünə heç ehtiyac duymayıb. Avropanın ən rifahlı və uzun dövlətçilik tarixinə malik ölkələrindən olan İsveçrə yalnız 2002-ci ildə keçirilmiş referendumdan sonra əhalisinin yarıdan çoxunun istəyi ilə BMT sıralarına qoşulub.

Azərbaycan kimi yeni müstəqillik qazanmış ölkələr üçün isə BMT üzvlüyü bu müstəqilliyin təsdiq olunması üçün müstəsna şərtlərdən biri idi. Amma tarixin gərdişi elə gətirdi ki, ölkəmiz Birləşmiş Millətlərin sırasına qatılanda, bayrağımız BMT-nin Nyu-Yorkdakı binası önündə dalğalanmağa başlayanda bu hadisəyə sevinmək şansımız olmamışdı. Çünki BMT-yə üzv qəbul olunmağımız barədə xəbəri Xocalı faciəsinin acısı içində eşitmişdik. 1992-ci il martın 2-si Azərbaycanda Xocalı qətliamı ilə bağlı elan edilmiş üçgünlük rəsmi matəmin sonuncu günü idi.

18 il öncə Azərbaycan üçün BMT-yə üzv olmaq, ilk növbədə, ən böyük dərdini, Ermənistan tərəfindən məruz qaldığı hərbi təcavüzü dünyanın diqqətinə çatdırmaq baxımından önəmli idi. Üstündən bu qədər zaman ötəndən sonra biz yenə BMT-yə və bütövlükdə beynəlxalq təsisatlarla münasibətlərimizə həmin prizmadan, Qarabağ pəncərəsindən baxmaqdayıq.

Amma bu illərin bir əlamətdar nəticəsi də var. O da ondan ibarətdir ki, biz bu illərdə, nəhayət, beynəlxalq hüqüq və ədalətə bəslədiyimiz ümidlərin xeyli dərəcədə illüziya olduğunu, BMT də daxil olmaqla, bütün beynəlxalq qurumlarda çox şeyin böyük mənafelərin fonunda cərəyan etdiyini dərk etmişik. Yeri gəlmişkən, 18 il öncə Azərbaycanın (və digər sovet respublikalarının) BMT-yə qəbulu da beynəlxalq müstəvidəki qlobal geosiyasi bazarlaşmanın bir epizodu sayıla bilər.

Xatırladaq ki, Azərbaycanın Ali Soveti hələ 1991-ci il oktyabrın 29-da üzvlüklə bağlı BMT-yə müraciət etmişdi. BMT Təhlükəsizlik Şurası isə 1991-ci ilin sentyabrında keçmiş SSRİ-nin üç Baltikyanı respublikasını (Latviya, Litva, Estoniya) üzvlüyünə razılıq verəndən sonra qalan respublikaların məsələsini bir qədər sonraya saxlamağı, başqa sözlə, Sovet İttifaqının rəsmi süqutunu gözləməyi qərara almışdı. Digər yandan, BMT-də əsas söz sahibi olan ABŞ bu arada Moskva (SSRİ-nin varisi Rusiya) ilə sovet nüvə arsenalının aqibəti ilə bağlı bazarlığı sona çatdırmaq istəyirdi.

Onu da qeyd edək ki, 1991-ci ilin dekabrında SSRİ-nin süqutu ilə üç respublika - Rusiya, Ukrayna, Belarus avtomatik olaraq BMT-nin üzvü oldular. Çünki 1945-ci ildə BMT təsis olunarkən Sovet İttifaqı rəhbəərliyi bu üç slavyan respublikasının adını formal olaraq təsisçilər sırasına yazdırmışdı.

BMT-nin internet saytına nəzər salsaq, orada Rusiya, Ukrayna və Belarusun 1945-ci ildən təşkilatın üzvü olduğunu görərik. Beləliklə, üç slavyan və üç Baltikyanı respublikaları çıxandan sonra yerdə keçmiş ittifaqın 9 respublikası qalmışdı.

Nəhayət, 1992-ci il martın 2-də BMT Baş Assambleyası 46-cı sessiyanın toplantısını davam etdirərək keçmiş SSRİ-nin 8 respublikasının (Azərbaycan, Ermənistan, Moldova, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan, Özbəkistan və Tacikistan) üzvlüyə qəbulu barədə qərar qəbul etdi. Gürcüstanın təşkilata qəbulu bir neçə ay sonraya saxlanıldı. 1992-ci ilin yanvarında Zviad Qamsaxurdia iqtidarının devrilməsindən sonra Gürcüstanda legitim hakimiyyət bərqərar olmadığından (ölkəni Dövlət Şurası adlı qurum idarə edirdi) BMT Baş Assambleyası bir gözləməyi lazım bildi və Gürcüstan təşkilata 1992-ci il iyulun 31-də qəbul edildi.

BMT-də üzvlüyümüzün ötən 18 ilini xüsusi vərəqləməyə lüzum yoxdur. Bu tarixi, necə deyərlər, göz qabağındadır.

1992-ci il mayın 6-da Azərbaycanın BMT-nin mənzil-qərargahında daimi nümayəndəliyi (nümayəndəliyin ilk rəhbəri Həsən Həsənov idi) fəaliyyətə başlayandan bu yana ölkəmizin təşkilatda əsas fəaliyyəti Qarabağ problemi, beynəlxalq birliyin diqqətini Ermənistanın işğalçılıq siyasətinə cəlb etməklə bağlı olub. BMT isə, necə deyərlər, dərdimizi dinləyib, qətnamələr qəbul edib, beynəlxalq vasitəçilik missiyasını ATƏT-ə həvalə edib, o da öz növbəsində Minsk Qrupunu dövrəyə salıb, beləcə toplantılar, zirvələr bir-birini əvəzləyib.

1993-cü ildə BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası Qarabağ münaqişəsinə dair 822, 853, 874, 884 saylı dörd qətnamə qəbul edərək Azərbaycanın ərazi toxunulmazlığını təsdiqlədi, işğalçı qüvvələrin tutduqları torpaqlardan qeyd-şərtsiz çıxmasını tələb etdi. Lakin həmin sənədlərdə başlıca məqam - bu işğalın konkret olaraq Ermənistan dövləti tərəfindən həyata keçirilməsi faktı gözardı edilmişdi.

Məcburi xarakteri və icra mexanizmi olmayan bu qətnamələr, illərdir ki, kağız üzərində qalmaqdadır. 2008-ci il martın 14-də BMT Baş Assambleyasının 62-ci sessiyasında qəbul olunan «Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində vəziyyət haqqında» qətnamə barədə də eyni sözləri demək olar. Qətnamə 39 səs lehinə, 7 əleyhinə və 100 bitərəf olmaqla qəbul edilsə də, Qarabağ məsələsində vasitəçi olan Rusiya, ABŞ və Fransanın sənədin əleyhinə çıxması onun faktiki qüvvəsini də heçə endirib.

Bir sözlə, BMT-dəki üzvlüyümüzün illəri bir-birini əvəzlədikcə bu təşkilatın və bütövlükdə beynəlxalq birliyin Qarabağ probleminin həllindəki «imkanları»nı da daha real qiymətləndiririk. Bu üzdən Ermənistanın niyə BMT-nin qətnamələrini vecinə almamasını, BMT-nin də bu ölkəyə "Niyə beynəlxalq hüququ və BMT-nin Nizamnaməsini saya salmırsan?" deməməsini artıq təbii qarşılayırıq.

Yeri gəlmişkən, BMT Nizamnaməsinin 2-ci maddəsində yazılıb ki, təşkilata üzv dövlətlərin bir-birinin suverenliyinə, sərhəd toxunulmazlığına qəsd etməsi yolverilməzdir. 6-cı maddədə isə yazılıb ki, BMT Nizamnaməsinin prinsiplərini sistematik olaraq pozan ölkə Təhlükəsizlik Şurasının təqdimatı və Baş Assambleyanın qərarı ilə təşkilatdan xaric edilə bilər.

Nəhayət, BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə görə, Azərbaycana məruz qaldığı işğala son qoymaq üçün hərbi gücə əl atmaq hüququna malikdir.

Tədbir maraqla qarşılandı.