http://bambuser.com/channel/Almacafarova/broadcast/1865463
4 avqust 2011-ci il tarixdə Şirvan İcma Məlumat Mərkəzində "Azərbaycan dili və əlifbası bu gün" mövzusuna həsr olunmuş növbəti meydan tədbiri təşkil olundu.
Tədbirə ekspert kimi 18 saylı orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi İbrahim Həsas və 21 saylı orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi Rüqiyyə Babayeva dəvət olunmuşdu.
Bundan əlavə İşıq qəzetinin müxbiri Yaqut Vafiq qızı, Şirvan İqtisadiyyat və Humanitar Kollecin ingilis dili müəllimi Ağayar Nəsirov və mədəniyyət işçiləri , kitabxanaçılar, tələbələr və b. 30 nəfər iştirak edirdi.
Tədbirə giriş sözü ilə başlayan Yaqut Vafiq qızı qeyd etdi ki, Azərbaycan xalqının dünya sivilizasiyasına bəxş etdiyi nadir töhfələrdən biri Qobusta və Gəmiqaya təsvirləri, həmçinin epiqrafiq abidələrdir. Tarixi faktlar sübut edir ki, bu qiymətli əsəsrləri yaradarkən xalq müxtəlif yazı növlərindən və əlifbadan istifadə etmişdir. Qədim Manna dövlətində yerli yazı növü ilə yanaşı, heroqriflərdən də istifadə olunduğu məlumdur. Ulu əcdadlarımız olan Albanların 52 hərfdən ibarət əlifbası vardır.
Ölkəmizdə islam dinin yayılması ilə əlaqədar ərəb əlifbasından geniş istifadə olunmuş, yüz illər boyu ərəb dili dil, elm və təhsil dili rolunu oynamışdır, lakin əsrlərlə müxtəlif xalqların mədəni əlaqələrinə xidmət etmiş ərəb qrafıkası dilimizin səs stemini bütün dolğunluğu ilə əks etdirə bilmir. Onun quruluşu və xarakteri haqqında tam aydın təsəvvür yaratmırdı. Bu çatışmamazlıqlar M. F. Axundzadə başda olmaqla dövrün mütərəqqi maarifçi ziyalılarında əlifba islahatı ideyaları yaratmışdı. Lakin o vaxt bu ideyanı həytata keçirmək mümkün olmamışdı.
1922-ci ildə Azərbaycan hökümətinin qərarı ilə Yeni Əlifba Komitəsi yaradıldı. Bu Komitəyə Azərbaycan (Türk) dili üçün latın qrafikalı əlifba tərtib etmək tapşırığı verildi. Bu yeni əlifbaya keçilməsi yolunda atılmış ilk ciddi addım oldu.
1923-ci ildən etibarən latın qrafikalı əlifbaya keçmə prosesi sürətləndi.1926-cı ildə keçirilmiş Birinci Ümumittifaq Türkoloji Qurultayı tösiyəsinə əsasən 1929-cu il yanvarın 1-dən etibarən Azərbaycanda kütləvi şəkildə latın qrafikalı əlifba tətbiq edildi. Bu hadisə Azərbaycanda savadsızlığın ləğv olunmasında mühüm rol oynadı
Lakin Türkiyə Cumhiriyyətində də latın qrafikalı əlifbaya keçirilməsi və bunun nəticəsində SSRİ-də və xaricdə yaşayan türk xalqları arasında mədəni əlaqələrin güclənməsi qonrxusu Sovet imperiyası rəhbərliyində Azərbaycan əlifbasını yenidən dəyişdirilməsi planlarını yaratdı. Nəticədə 1940-cı il yanvarın 1-də kiril qrafıkalı əlifbaya keçmək haqqında qərar qəbul olundu.
Sonralar kiril qafıkasının Azərbaycan dilinin fonetik səs steminə uygunlaşdırılması üçün Azərbaycan kiril qrafıkasında müəyyən dəyişikliklər aparıldı. Yarım əsrdən çox bir müddət ərzində kiril qrafikası ilə Azərbaycan elminin və mədsəniyyətinin qiymətli nmüunələri yaradıldı.
Azərbaycan öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının bərpası üçün tarixi şərait yarandı. Nəticədə 1992-ci ildə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının tətbiqi barədə qanun qəbul olundu.
2001-ci ildə isə latın qrafıkalı Azərbaycan əlifbasına kecid başa çatdı
Latın qrafikalı əlifbanın tətbiqini Azırbaycan Respublikasının siyasi həyatında, yazı mədəniyyətimizin tarixində mühüm hadisə olduğunu nəzərə alaraq Azırbayca Prezidenti H. Əliyev 2001-ci il avqustun 9-da fərman imzalamışdır. Bu fərmanla avqustun 1-i Azərbaycan Respublikasında Azərbaycan Əlifbası və Azırbaycan dili günü elan edilmişdi.
4 avqust 2011-ci il tarixdə Şirvan İcma Məlumat Mərkəzində "Azərbaycan dili və əlifbası bu gün" mövzusuna həsr olunmuş növbəti meydan tədbiri təşkil olundu.
Tədbirə ekspert kimi 18 saylı orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi İbrahim Həsas və 21 saylı orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi Rüqiyyə Babayeva dəvət olunmuşdu.
Bundan əlavə İşıq qəzetinin müxbiri Yaqut Vafiq qızı, Şirvan İqtisadiyyat və Humanitar Kollecin ingilis dili müəllimi Ağayar Nəsirov və mədəniyyət işçiləri , kitabxanaçılar, tələbələr və b. 30 nəfər iştirak edirdi.
Tədbirə giriş sözü ilə başlayan Yaqut Vafiq qızı qeyd etdi ki, Azərbaycan xalqının dünya sivilizasiyasına bəxş etdiyi nadir töhfələrdən biri Qobusta və Gəmiqaya təsvirləri, həmçinin epiqrafiq abidələrdir. Tarixi faktlar sübut edir ki, bu qiymətli əsəsrləri yaradarkən xalq müxtəlif yazı növlərindən və əlifbadan istifadə etmişdir. Qədim Manna dövlətində yerli yazı növü ilə yanaşı, heroqriflərdən də istifadə olunduğu məlumdur. Ulu əcdadlarımız olan Albanların 52 hərfdən ibarət əlifbası vardır.
Ölkəmizdə islam dinin yayılması ilə əlaqədar ərəb əlifbasından geniş istifadə olunmuş, yüz illər boyu ərəb dili dil, elm və təhsil dili rolunu oynamışdır, lakin əsrlərlə müxtəlif xalqların mədəni əlaqələrinə xidmət etmiş ərəb qrafıkası dilimizin səs stemini bütün dolğunluğu ilə əks etdirə bilmir. Onun quruluşu və xarakteri haqqında tam aydın təsəvvür yaratmırdı. Bu çatışmamazlıqlar M. F. Axundzadə başda olmaqla dövrün mütərəqqi maarifçi ziyalılarında əlifba islahatı ideyaları yaratmışdı. Lakin o vaxt bu ideyanı həytata keçirmək mümkün olmamışdı.
1922-ci ildə Azərbaycan hökümətinin qərarı ilə Yeni Əlifba Komitəsi yaradıldı. Bu Komitəyə Azərbaycan (Türk) dili üçün latın qrafikalı əlifba tərtib etmək tapşırığı verildi. Bu yeni əlifbaya keçilməsi yolunda atılmış ilk ciddi addım oldu.
1923-ci ildən etibarən latın qrafikalı əlifbaya keçmə prosesi sürətləndi.1926-cı ildə keçirilmiş Birinci Ümumittifaq Türkoloji Qurultayı tösiyəsinə əsasən 1929-cu il yanvarın 1-dən etibarən Azərbaycanda kütləvi şəkildə latın qrafikalı əlifba tətbiq edildi. Bu hadisə Azərbaycanda savadsızlığın ləğv olunmasında mühüm rol oynadı
Lakin Türkiyə Cumhiriyyətində də latın qrafikalı əlifbaya keçirilməsi və bunun nəticəsində SSRİ-də və xaricdə yaşayan türk xalqları arasında mədəni əlaqələrin güclənməsi qonrxusu Sovet imperiyası rəhbərliyində Azərbaycan əlifbasını yenidən dəyişdirilməsi planlarını yaratdı. Nəticədə 1940-cı il yanvarın 1-də kiril qrafıkalı əlifbaya keçmək haqqında qərar qəbul olundu.
Sonralar kiril qafıkasının Azərbaycan dilinin fonetik səs steminə uygunlaşdırılması üçün Azərbaycan kiril qrafıkasında müəyyən dəyişikliklər aparıldı. Yarım əsrdən çox bir müddət ərzində kiril qrafikası ilə Azərbaycan elminin və mədsəniyyətinin qiymətli nmüunələri yaradıldı.
Azərbaycan öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının bərpası üçün tarixi şərait yarandı. Nəticədə 1992-ci ildə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının tətbiqi barədə qanun qəbul olundu.
2001-ci ildə isə latın qrafıkalı Azərbaycan əlifbasına kecid başa çatdı
Latın qrafikalı əlifbanın tətbiqini Azırbaycan Respublikasının siyasi həyatında, yazı mədəniyyətimizin tarixində mühüm hadisə olduğunu nəzərə alaraq Azırbayca Prezidenti H. Əliyev 2001-ci il avqustun 9-da fərman imzalamışdır. Bu fərmanla avqustun 1-i Azərbaycan Respublikasında Azərbaycan Əlifbası və Azırbaycan dili günü elan edilmişdi.
Комментариев нет:
Отправить комментарий